Krzysztof Penderecki, urodzony 23 listopada 1933 roku w Dębicy, w latach 1954-58 studiował kompozycję pod kierunkiem Artura Malawskiego, a po jego śmierci u Stanisława Wiechowicza w PWSM w Krakowie. W 1958 został wykładowcą kompozycji w swojej macierzystej uczelni. W latach 1972-87 pełnił funkcję jej rektora. Działalność pedagogiczną prowadził również w Folkwang-Hochschule für Musik w Essen (1966-68) oraz Yale University w New Haven (1973-78). W latach 1987-90 był dyrektorem artystycznym Filharmonii Krakowskiej, od 1993 był dyrektorem artystycznym Festival Casals w San Juan w Puerto Rico, od 1997 dyrektorem muzycznym Sinfonia Varsovia, a od 1998 doradcą Beijing Music Festival w Pekinie. W latach 1968-70 był stypendystą Deutscher Akademischer Austauschdienst (DAAD) w Berlinie. Jako dyrygent Krzysztof Penderecki zadebiutował w 1971 w Donaueschingen, wykonując swój utwór Actions na zespół free-jazzowy (1971). Od tego czasu prowadzi intensywną działalność dyrygencką. W 1972 dokonał nagrania płytowego dla EMI swoich utworów z Wielką Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach. Dyrygował wieloma renomowanymi orkiestrami na świecie, m.in. Müncher Philharmoniker, Sinfonieorchester des Norddeutschen Rundfunks w Hamburgu, Sinfonieorchester des Mitteldeutschen Rundfunks w Lipsku, London Symphony Orchestra, Philadelphia Orchestra, New York Philharmonic Orchestra, orkiestrą radia japońskiego (NHK) w Tokio, orkiestrą filharmoniczną w Osace. Od 1988 jest głównym gościnnym dyrygentem Sinfonieorchester des Norddeutschen Rundfunks w Hamburgu, od 2000 gościnnym dyrygentem China Philharmonic Orchestra. W 1959 roku zdobył I, II i III nagrodę na Konkursie Młodych Związku Kompozytorów Polskich, w 1961 I nagrodę na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu, jest również dwukrotnym laureatem Prix Italia.
Krzysztof Penderecki otrzymał wiele nagród i odznaczeń, m.in. Nagrodę Państwową I stopnia (1968, 1983), Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich (1970), Nagrodę im. Gottfrieda von Herdera (1977), Nagrodę im. Jeana Sibeliusa (1983), Premio Lorenzo Magnifico (1985), Nagrodę Izraelskiej Fundacji im. Karla Wolffa (1987), Grammy Award (1988, 1999, 2001), Wielki Krzyż Zasługi Orderu Zasługi RFN (1990), Grawemeyer Award of the University of Louisville (1992), Nagrodę Międzynarodowej Rady Muzycznej UNESCO (1993), Order „Za Zasługi dla Kultury Księstwa Monaco” (1993), Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1993), austriackie odznaczenie honorowe „Za Osiągnięcia Naukowe i Artystyczne” (1994), Nagrodę Pro Baltica (1995), tytuł Commandeur dans l’Ordre des Arts et des Lettres (1996), Nagrodę Muzyczną miasta Duisburg (1999), AFIM Indie Award (1999), MIDEM Classical Award jako Best Living Composer of the Year (2000), Ordine al Merito della Repubblica Italiana (2000), Premio Principe de Asturias de las Artes (2001), Nagrodę Wielką Fundacji Kultury (2002), Nagrodę im. Romano Guardiniego (2002), Preis der Europäischen Kirschenmusik (2003), Medal Fundacji Judaica (2003), Praemium Imperiale (2004), Order Orła Białego (2005), Commander of the Three Star Order Republiki Łotewskiej (2006), Doroczną Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2008), Nagrodę im. Józefa Chełmońskiego (2008), Złoty Medal Ministra Kultury Republiki Armenii (2008). Jest doktorem honoris causa Uniwersytetu w Rochester (1972), Saint Olaf College w Northfield w Minnesocie (1977), Uniwersytetu w Bordeaux (1979), Uniwersytetu w Leuven (1979), Georgetown University w Waszyngtonie (1984), Uniwersytetu w Belgradzie (1985), Universidad Autónoma de Madrid (1987), Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1987), Uniwersytetu Warszawskiego (1993), Akademii Muzycznej w Krakowie (1994), Akademii Muzycznej w Warszawie (1994), Universidad Católica Argentina w Buenos Aires (1994), Uniwersytetu w Glasgow (1995), Uniwersytetu Jagiellońskiego (1998), Universitatea Babeş-Bolyai w Klużu-Napoce (1999), Duquesne University w Pittsburghu (1999), Academia de Muzica „Gheorghe Dima” (1999), Universität Luzern (2000), Yale University w New Haven (2003), Uniwersytetu w St. Petersburgu (2003), Uniwersytetu w Lipsku (2003), Uniwersytetu w Seulu (2005), Konserwatorium w Erywaniu (2008), Akademii Muzycznej w Gdańsku (2008), Estońskiej Akademii Muzyki i Teatru (2009), Uniwersytetu Artystycznego im. Iwana Kotlarewskiego w Charkowie (2010) i National University of Ireland (2010) oraz członkiem honorowym Royal Academy of Music w Londynie, Accademia Nazionale di Santa Cecilia w Rzymie, Kungliga Musikaliska Akademien w Sztokholmie, Akademie der Künste w Berlinie, Academia Nacional de Bellas Artes w Bue-wie (2010) i National University of Ireland (2010) oraz członkiem honorowym Royal Academy of Music w Londynie, Accademia Nazionale di Santa Cecilia w Rzymie, Kungliga Musikaliska Akademien w Sztokholmie, Akademie der Künste w Berlinie, Academia Nacional de Bellas Artes w Bue-nos Aires, Academie Internationale de Philosophie et de l’Art w Bernie, Polskiej Akademii Nauk, Académie Nationale des Sciences, Belles-lettres et Arts w Bordeaux, Royal Irish Academy of Music w Dublinie, American Academy of Arts and Letters, Academia Scientiarium et Artium Europaea w Salzburgu, Institut for Advanced Study University Bloomington, The Kościuszko Foundation w Nowym Jorku, Gesellschaft der Musikfreunde w Wiedniu, Academy for Performing Arts w Hong Kongu.
*
Chaconne in memoria del Giovanni Paolo II to ostatnie ogniwo Requiem Polskiego Krzysztofa Pendereckiego, dopisane do całości po śmierci św. Jana Pawła II. Utwór zabrzmiał po raz pierwszy 17 września 2005 roku podczas festiwalu Wratislavia Cantans. Ta ponadsześciominutowa kompozycja, przeznaczona na orkiestrę smyczkową, pełni w Requiem Polskim – według słów samego twórcy – funkcję „rozświetlenia”, wyjścia „z gęstwiny na prześwietloną polanę”. Pod względem formy nawiązuje zarówno do barokowych wariacji opartych na stałym schemacie harmonicznym (ów schemat słyszymy w dolnych rejestrach), jak i do klasycznych wariacji tematycznych (rolę tematu pełni linia melodyczna umieszczona w górnych głosach, prezentowana w rozmaitych wariantach). Utwór wyróżnia się mistrzostwem techniki, nawiązującej do dawnej sztuki polifonii oraz typową dla Pendereckiego klarownością formy. W 2009 roku powstała wersja Chaconny na skrzypce i altówkę.
*
Sinfonietta per archi (1992) jest orkiestrową aranżacją Tria smyczkowego Pendereckiego z 1991 roku. Składa się z pięciu części: Allegro molto, Andante, Vivo, Adagio, Vivace. Prawykonania wersji orkiestrowej dokonał sam kompozytor z orkiestrą Sinfonia Varsovia, której był wówczas dyrektorem. Tytuł nawiązuje do nazwy orkiestry. Sinfonietta per archi to obecnie jeden z najczęściej wykonywanych utworów Pendereckiego. Kompozycja nawiązuje do muzyki wcześniejszych epok – baroku i klasycyzmu. W jej fakturze słyszymy echa barokowego concerto grosso – formy koncertującej posługującej się kontrastami między wyodrębnionym zespołem instrumentów solowych i korpusem orkiestrowym. Sinfonietta per archi (1992) jest orkiestrową aranżacją Tria smyczkowego Pendereckiego z 1991 roku. Składa się z pięciu części: Allegro molto, Andante, Vivo, Adagio, Vivace. Prawykonania wersji orkiestrowej dokonał sam kompozytor z orkiestrą Sinfonia Varsovia, której był wówczas dyrektorem. Tytuł nawiązuje do nazwy orkiestry. Sinfonietta per archi to obecnie jeden z najczęściej wykonywanych utworów Pendereckiego. Kompozycja nawiązuje do muzyki wcześniejszych epok – baroku i klasycyzmu. W jej fakturze słyszymy echa barokowego concerto grosso – formy koncertującej posługującej się kontrastami między wyodrębnionym zespołem instrumentów solowych i korpusem orkiestrowym.
(md)
